Selânik Vilâyeti Ahvâl-i Coğrafya *1320 sene-i hicriyesine mahsûs Selânik Vilâyet Sâlnâmesi.

Selânik Vilâyeti Ahvâl-i Coğrafya

" Mevki , Hudûd , Nüfûs , Vüs'at " * Mevki .

Selânik vilâyeti Rumili-i Şâhânenin adalar denizi sâhilinde ve Koca Balkanlar ve Şâr silsilelerinin cenûb sath-ı mâ'ilinde vâkı dır.

Şimâl tarafları umûmen dağlık olub müte'addid yaylaları şamil ve cenúba ya'ni sâhile doğru güzel vâdi ve ovaları hâvidir.

* Hudûd.

Vilâyet şarken Edirne vilâyeti ve Şarki Rumili eyâleti ve şimâlen Bulgaristan eyâleti ve Kosova vilâyeti garben Manastır vilâyeti ve cenûben Yunanistan , Adalar Denizi ile mâhdûddur.

Vilayet cenûbunda Yunanistan ile hem hudûd olan mahalleri pek cüz'i olub Yunanistan hudûdundan sevâhil - Selânik Körfezi içine doğru uzanır ve şimâle doğru imtidâd iderek nokta-i intihâsında Selânik limânını teşkil eyler ve bu sâhil üzerinde Selânik Körfezine İnce Kara ve Yenice gölünün sularını denize akıdan Kara Azmak ve Kosova vilâyetinden çıkan Vardar nehirleri dökülür. Selânik limânından tekrâr cenûba doğru inilmeğe başlanınca limânın tamâm cenûbunda bulunan Büyük Karaburun'a tesâdüf olunur.

Büyük karaburun Halsidik veyâhud Halkis şibh-i ceziresi üzerine vâkı'dır ki bu şibh-i cezire vilâyet arazisinden cenûba doğru uzanmış bir el şeklinde olub ucunda üç parmak gibi Kesendire , Şiga ta'bir-i diğerle Langoz ve Aynaroz şibh-i cezirelerini müştemildir. Bu üç şibh-i cezire arasında Kesendire ve Aynaroz körfezleri teşekkül eyler. Aynaroz şibh-i ceziresinden hudûd tekrâr şimâle doğru teveccüh eyleyerek Halsidik şibh-i ceziresinin şarkında Orfano ta'bir-i diğerle Çay Ağzı körfezini teşkil ider.

Bu körfeze Tehyanos gölünü teşkil eyleyen Karasu nehri munsab olur. Karasu munsabından sâhil şarka teveccüh eyleyerek Leftere limânını teşkilitdikden sonra bir kavs çevirüb Kavala körfezini husûle getirir. Kavala körfezinin karşısından Taşoz ceziresi vâkı'dır. Ba'dehu sâhil yine şarka doğru devâm eyleyerek Mesta Karasu nehri munsabına vâsıl olur. Bu nehrin bir kısmı vilâyet Edirne hudûduna tehdid eyler.

* Nüfûs.

Vilâyetin nüfûs-ı umûmiyyesi 1 052 400 olub bunun nısfına karib mikdârı ya'ni yüzde kırk beşi ( % 45 ) Müslim ve yüzde elli beşi ( % 55 ) Gayr-i Müslimdir.

* Vüs'at.

Vilâyet takriben 31 000 km. murabba'ı araziyi şâmil olub bu arazide 1 052 400 nüfûs sâkin olmasına nazaran beher km. murabba'na umûmiyyeti i'tibâriyle 36,8 nufûs isâbet eyliyor ki bu hesâba göre memalik-i Osmâniyye'nin en galabalıklı mahallerinden olduğu anlaşılıyor . Şu kadar ki vilâyetin her tarafında kesret-i nufûs müsâvi derecede değildir.

Vardar nehri sevâhiliyle Selânik , Langaza , Tikveş , Siroz ve Drama kazâları en ziyâde izdihâmlı olan ve Nevrekob , Razlık , Cum'a , Kesendire ve Katerin kazâları da en tenhâlık bulunan mahallerdendir.

Ahâli-i İslâmiyye vilâyetin her tarafına intişâr eylemişdir. Ehl-i İslâmın en ziyâde cemiyyetli bulunduğu mahal Drama sancağıdır. Buralarda Hiristiyanlar pek cüz'idir. İkinci derecede İslâm kalabalığı Siroz , Langaza , Nevrekob cihetlerinde görülür. Rûm milletinin kesretle bulunduğu mahaller Kesendire , Karaferye , Katerin , Yenice kazâlarıdır. Bulgarlar ise Tikveş , Avret Hisârı kazâlarında ya'ni vilâyetin garb-i şimâli cihetlerinde bulunur.

Vilayetin diğer aksâmında ise işbu üç millet büsbütün karışmışdır. Dâhil-i vilâyetde bulunan Yahûdilerin kısm-ı a'zami Selânik'de ikâmet ider. Mütebâkisinin en çoğu Siroz'da bulunmak üzere livâ ve kazâ merkezlerine inkisâm eyler. " Selânik Merkez Vilâyetinde Yahûdi, İslâm, Rum ve Frenk mahallesi mevcudtur.

Yahûdi mahallâtında 44 331 , mahallât-ı İslâmiyyede 24 699 ( çeşitli milletlerden ) , Rum mahallâtıyla Frenk mahallâtunda 10 585 nüfûs sâkindir ki buna cüz'i olan Ermeni, Bulgar ve teba'a-i ecnebiyye ilâve idildiği hâlde şehrin sekenesi 80 290 kişiye varır; altı bini tecâvüz iden yabancılar bu yekûne dâhil değildir. "

* 1320 sene-i hicriyesine mahsûs Selânik Vilâyet Sâlnâmesi.