FİLİBE MEVLEVÎHANESİ

Filibe’nin tarihi hisar semtinde “Sıborna” sokağında bulunan Mevlevîhane bu tarihi kısımda korunan tek tarihi ibadet yeridir.Mevlevîhane’nin inşa edildiği yerde daha önceleri bir manastır olduğu söylenmektedir. Bir zamanlar burada II Filib’in sarayı bulunduğu söylenir.1410 yılında yıkılan Manastırın yerine daha sonra Mevlevîhane inşa edilmiştir. Mevlevîhane Cambaz tepenin kuzey tarafındaki tarihi kale duvarı üzerine inşa edilmiştir. Trakyalılar tarafından inşa edilen ve daha sonra savaşlar sonucu sırayla Roma, Bizans, Bulgar ve Osmanlılar tarafından kullanılmıştır.

   Mevlevîhane’nin yapılış tarihi hakkında bir kaç görüş bulunmaktadır. Bulgar kaynaklı eserlerde yapılış tarihi olarak 1553 tarihi verilmektedir. Türk kaynaklarda bu tarih XVII. Yüzyılın sonu olarak gösterilmektedir. Bu ihtilafın sebebi olarak şu sebepler gösterilebilir:İtalyan gezgin Veranti Buda’dan Adrianopola adlı eserde 1553 yılında Filibe’yi ziyaretinden bahsederken burada bir Mevlevîhane olduğundan bahsetmektedir. Evliya Çelebi ise Seyahatnamesinde Filibe’den geçiş tarihi olarak 1652 yılını vermiş ve burada Mevlevîhane olmadığını bildirmiştir. Machiel Kiel Filibe makalesinde Mevlevîhane’nin kuruluş serüveninden şöyle bahseder: “Macaristan’ın Peç bölgesinin Avusturyalıların eline geçmesiyle beraber Filibe’ye gelen Müslüman göçmenlerin, XVII. Yüzyılın sonunda burada bir Mevlevîhane kurmuşlardır.

   Başbakanlık arşivinde Ali Emiri III Sultan Ahmet kütüğünde 1141 tarihiyle kayıtlıdır. Bu bilgiler dışında Mevlevîhanenin yapılışı ile ilgili elimizde başka bilgiler mevcut değildir. Bir zamanlar Mevlevîhane büyük bir dini kompleks olarak kullanılıyordu. Camii, imaret, derviş hücreleri ve medrese olarak büyük bir eğitim ve dini mekan olarak kullanılıyordu.XIX.yüzyılın sonlarında Mevlevîhane terk ediliyor.Daha önce de belirtildiği gibi Filibe’de bulunan bir çok Osmanlı mimari eserleri yıkılmış veya deprem bahane edilerek tahrip edilmiştir. Bu yıkım politikasından Mevlevîhane de nasibini almıştır. Mevlevî Camii ve minaresi, medrese ve derviş hücrelerinin de depremde yıkıldığı söylenmektedir. Yıkılmayan tek bölüm sema salonudur.

   Filibe Mevlevîhanesi’nin Bugünkü Durumu. 1970 yılında yapılan arkeolojik kazılar sonrasında hisar semti tarihi alan olarak ilan edilmiştir. Bu çalışmalar sonrasında Mevlevîhane de restore edilmiştir. Bugün Mevlevîhane’nin ayakta kalan ve orijinalliğine uygun şekilde restore edilen tek kısım sema salonudur. Lakin restoranın yemek salonu olarak kullanılmaktadır. Girişin hemen sağında binanın geçmişini anlatan tasvirler vardır. Tasvirleri sırasıyla Romalılar, Bulgarlar ve Osmanlı’yı temsil eder.

Bu görüntülerin bulunduğu alan aynı zamanda Mevlevîhane’nin bulunduğu eski bahçeye açılmaktadır. Mevlevîhane’nin kuyusu ve eski bahçesi Bu kısmın sağ tarafında şu anda misafirhane olarak kullanılan derviş hücreleri bulunmaktadır.Hücrelerin ara duvarlar yıkılmış geniş bir salon olarak hizmet vermektedir. Derviş hücreleri (Şimdi misafirhane) Oradan uzun bir koridordan geçtikten sonra şimdilerde yemek salonu olarak kullanılan semahaneye ulaşılır. Sema salonu (Şimdi restoran yemek salonu)

Mitribâh mahfili Mevlevîhane semâhânesi ve mitribân mahfili sağlamdır. Aslına uygun şekilde restore edilmiştir. 14x16 kareye benzemektedir, düz tavanı sekiz ahşap direk taşımaktadır. Eski döneme ait şamdanlar muhafaza edilmiştir. Tavan, duvar ve sütunlar süslemeleri yenilenmiştir. Sema salonunun tavan, sütun süslemeleri Semahane’nin altında antik bir kalıntı bulunmaktadır.Semahane eski dönemlerden kalma kale duvarın üzerine oturmaktadır.

Aydın ÖMEROV,

Sofiya