'Doğu Makedonya' mı yoksa 'Makedonya Yörüklüğü' ya da 'Makedonya Yörüklükleri' mi?

Makedonya Yörükleri’nde ve Balkan dillerinde Yörüklük, “Yörüklerin yaşadığı yer” anlamına gelmektedir. Yörüklük adı; Makedonya ve Balkanlarda, Aranavutluk adında olduğu gibi, “yer adı” olarak kullanılmaktadır. Makedonya Cumhuriyeti’nde bir “genel Yörüklük”, bir de bu genel Yörüklük’ün içinde “özel Yörüklük”ler bulunmaktadır.

*****

Genel “Makedonya Yörüklüğü” Genel “Makedonya Yörüklüğü” ya da “Doğu Makedonya”… Makedonya’nın “doğusu” ya da “Doğu Makedonya” neresidir? Makedonya Cumhuriyeti’nin resmi verilerine göre Makedonya, 7 bölgeye ayrılmaktadır. Bu bölgelerden birisini adı: “Doğu Makedonya”dır. Peki, “Doğu Makedonya”yı buna göre sınırlandırmak mümkün müdür? -Hayır! “Doğu Makedonya” tâbiri, halk arasında, Makedonya Cumhuriyeti’nin resmi verilerinde kullanılan bölgeden daha geniş bir bölgeyi kapsayarak, “Makedonya Yörüklüğü”yle aşağı yukarı aynı bölgeyi göstermektedir. “Doğu Makedonya" dediğimiz bölgeye, Yörükler hakkında araştırma yapan bilim kişisi Ćiro Truhelka "Yörüklük" adını kullanmayı yeğlemiştir. Genel “Makedonya Yörüklüğü”nün sınırlarını Çiro Truhelka şu şekilde çizmektedir: “Manastır bölgesinin doğu bölümü, Vardar ırmağının sol yanı, Bregalnitsa Bölgesinin güney uçları…”

*****

Özel Yörüklükler Bu genel “Makedonya Yörüklüğü” içerisinde Balkan Savaşları ve sonrasında, yaşanan göçlerle birlikte, adacıklar hâlinda daha küçük, bölünmüş, parçalanmış özel “Yörüklükler” ortaya çıkmıştır. Genel “Makedonya Yörüklüğü”nün içinde daha küçük, adacıklar biçiminde kalan Yörüklükler, kendi aralarında coğrafȋ bir bütünlükleri olmayıp, adacıklar hâlinde bulunmaktadırlar. Yörüklükler arasında coğrafȋ bir bütünlüğün kalmayışı/olmayışı, Enciklopedija Jugoslavije (Yugoslavya Ansiklopedisi)’nde de yazmaktadır: “Jurukluk ne čini jednu geografsku celinu…” (Yörüklük coğrafȋ bir bütünlük oluşturmaz…) Özel “Yörüklük” bölgelerine, Sırp kaynakları “geografsko istorisko oblast: Jurukluk” (Coğrafȋ ve tarihȋ bölge: Yörüklük) tanımını kullanmaktalar. Örneğin Kızılalma-Karaman Yörükleri’nin yaşadığı Aktaş (Plaçkovitsa) Dağı’nın güney, güneybatı ve batı bölümünün adı Sırp kaynaklarında “istorsiko geografsko oblast: Jurukluk” (Coğrafȋ ve tarihȋ bölge: Yörüklük) şeklindedir.

*****

Makedonya Yörüklükleri Tarihi süreç içerisinde genel “Makedonya Yörüklüğü”nde (Doğu Makedonya’da) Balkan Savaşları ve sonrası yaşanan göçler nedeniyle, zamanla özel “Coğrafȋ ve Tarihȋ Yörüklük”ler ortaya çıkmıştır. Söz konusu Yörüklükler, Makedonya Yörüklüğü içinde adacıklar şeklinde bulunan küçük “Coğrafȋ ve tarihȋ Yörüklükler”dir. Sözünü ettiğimiz Yörüklükler, adlarını farklı şekilde almışlardır. Kimisi bulunduğu bölgeden (Örneğin, Ovçabol’da bulunanlar “Ovçabol Yörüklüğü”), kimisi dolayında yaşadığı şehirden (Örneğin, Usturumca dolayında yaşayanlar “Usturumca Yörüklüğü”), kimisi yaşadığı dağdan (Örneğin, Beleş Dağı’nda yaşayanlar “Beleş Yörüklüğü”), kimisi de geldiği yerden (Örneğin, Kızılalma-Karaman’dan gelenler “Kızılalma-Karaman Yörüklüğü” şeklinde adlarını almış bulunmaktadırlar. Özel “Yörüklükler”: Dağ adlarına göre “Yörüklükler”: Beleş Yörüklüğü Ograjden Yörüklüğü Plaçkovitsa Yörüklüğü Bölge adlarına göre “Yörüklükler”: Tikveş Yörüklüğü Ovçabol Yörüklüğü Şehir adlarına göre “Yörüklükler”: İştip Yörüklüğü Radoviş Yörüklüğü Valandovo Yörüklüğü Usturumca Yörüklüğü Geldikleri yer adına göre “Yörüklükler”: Kızılalma-Karaman Yörüklüğü Aynı “Yörüklük” bölgesi için yazarlar tarafından farklı adlar kullanıldığı görülmektedir. Örneğin Kızılalma-Karaman Yörüklüğü için İştip-Radoviş Yörüklüğü, İştip Yörüklüğü, Radoviş Yörüklüğü, Plaçkovitsa Yörüklüğü gibi adlar da kullanılmaktadır. Kimileyin de bölge sadece “Yörüklük” adıyla anılmaktadır. Örneğin Kızılalma-Karaman Yörüklüğü topografik haritalarda ve kimi eserlerde yalnızca “Yörüklük” biçiminde geçmektedir. Tikveş Yörüklüğü de kimi yerde sadece “Yörüklük” biçiminde yazmaktadır.

*****

“Doğu Makedonya” sadece “coğrafȋ” bir tâbir iken, “Makedonya Yörüklüğü” hem “coğrafȋ” hem de “tarihȋ” bir tâbirdir. Makedonya Türkleri ile Türkiye Türkleri, yazar ve çizerlerimiz, “Doğu Makedonya” tâbiri yerine “Makedonya Yörüklüğü” ya da “Makedonya Yörüklükleri”nin özel adlarını kullanmaları coğrafya ve tarih bilimi açısından daha doğru bir kullanım olur kanısındayız. Çünkü yüz yılı aşkın bir dönemde Balkan yazılı kaynaklarda söz konusu bölgeler bu şekilde anılmaktadır. Yazılarda/kullanımlarda genel “Makedonya Yörüklüğü” (Doğu Makedonya) içinde adacık hâlinde bulunan özel bir “Yörüklük” bölgesi kast edilirse, bu bölge doğrudan kendi özel adıyla yazılmalıdır/kullanılmalıdır. Örneğin Kızılalma-Karaman Yörüklüğü, Ovçabol Yörüklüğü, Tikveş Yörüklüğü gibi… Bu şekilde hem 600 yılı aşkın Makedonya’da Yörük varlığı tescillenmiş, hem de 100 yılı aşkın Balkan kaynaklarında bulunan coğrafȋ ve tarihȋ kavramlar yerinde ve doğru kullanılmış olur…

İzzet İBRAHİMSOYLU,

Yeni Balkan