POMAK KİMLİĞİ ÜZERİNE TARTIŞMALAR

POMAK KİMLİĞİ ÜZERİNE TARTIŞMALAR * Pomak kimliği üzerine tartışmalar hala devam ediyor. Pomaklar üzerine açılan pek çok sayfada, Pomaklar Slav'dır ifadelerini kullananlar, Pomak Türkleri isminden çok rahatsız olmaktadırlar. Pomaklar Slav mıdır, Türk müdür? Pomaklar, Balkanların en kadim(eski) halkıdır. Pomaklar Kimdir? Önce buna kısaca temas etmek isterim. M.Ö. 1200 yıllarından itibaren Rodoplar'da ve Batı Trakya'da Agaryan = Agrian denilen bir halktan bahsedilir. Tarihin babası diye adlandırılan Herodot bu halktan bahseder. Heredot, M.Ö. 484 doğmuştur, ölüm tarihi üzerine çeşitli tarihler verilir. Agaryanlar Rodoplar'ın en kadim (eski) halkıdır. Büyük İskender'in Hint seferine çıkan ordusunun yarısının Agaryanlardan oluştuğu yazılır. Hatta bazı araştırmacılar İskender'inde Agaryan olduğunu iddia eder. Babası II.Filip Filibe şehrinin kurucusudur. Balkanlar'da bazı Pomak gruplarına hala Agaryan = Agrian denir. Makedon tarihçileri M.S. 9.(840) yüzyılda yaşamış Kiril kardeşler, Kiril (Krill) alfabesini bulan kişiler, aynı zamanda bir Hıristiyan misyoneridir. Bütün Balkanlar yanında Kafkaslar'ı da gezmiş misyonerlik çalışmaları yapmışlardır. Kiril kardeşler, 840 yıllarında Selanik şehrindeki Agaryanları ziyaret ederler. Onları Hıristiyanlığa davet ederler. Selanik Agaryanları ise onlara şu cevabı verirler. “Biz Hz. Muhammed'in kitabını okuduk. Müslüman olmaya karar verdik” Bölgede 5-6. Yüzyılda görülmeye başlayan Slavlık, Bulgar kralı II.Boris (864)döneminden sonra resmileşir. Bu yıllarda Slavlığı seçmiş gibi görünen Boris'in bazı kardeşleri bölgede Türklerle beraber hareket eder, Slav olmamışlardır. Müslümanlık, Balkanlar'da henüz daha görülmemiştir. Bu arada Bizans 8.Yüzyılda Sivas-Malatya-Erzincan üçgeni içinde Anadolu'da Paflaganizm diye bir Hıristiyanlık mezhebi çıkmıştır. Bundan çok rahatsızdır. Bu Paflikanların bir kısmı Kıbrıs, bir kısmı da Trakya'ya, özellikle Filibe civarına sürülür. O dönemde Hıristiyanlık baskısında kaçan bölge halklarından bazıları bu mezhebe geçerler. Yine 930-40 yıllarında Makedonya Ohri şehri civarında Bulgar papazı Bogos Mile tarafından bir mezhep Paflikanizm benzeri bir mezhep ortaya çıkar. Bunun müritleri yine bölge de yaşayan Boşnak, Arnavut, Pomak ve Türk boyları olur. Mezhep daha sonra yozlaşır. Bölgeye, 1240 yıllarında gelen Anadolu Erenlerinden Saru Saltuk Dede ile birlikte bu mezhep mensupları zamanla İslamiyeti seçerler. İşte bu tarihten sonra bu Agaryanlar, Agrian, Ahriyan, Ahren, Aren olurlar. Bu konulara detaylı girmek istemiyorum. Bölgede yaşayan halkları ve dini inanışlarını anlatmak istiyorum. Bu konuda detaylı bilgi sahibi olmak isteyenler (E. Çokbankir. Balkan Türklerinin Kökleri, Arnavutlar, Boşnaklar, Pomaklar) bakabilirler. Bölgede, 840'lı yıllardan sonra, II. Boris döneminden sonra, Slavlık kendini gösterir. Bölgede yaşayan halklar içinde Agaryanlar = Agrianlar Hıristiyan(Slav) olmamak için özellikle Bogomolizmi tercih etmişlerdir. Elizabeth Zachariadou, 1080 yıllarda bölgeye Batı Anadolu'dan gelen akıncılardan bahseder. Bunlar İzmir civarında yaşayan İzmir Beyi Emir Çaka ve daha sonraki yıllarda Aydınoğlu Beyi Gazi Umur Beyin bölgeye akınlar düzenlediğini yazar. Gümülcine, İskeçe yöresine fütuhatlar yapan bu akıncılara bölgede yardımcı olan bir halktan bahseder. Bu halk Agaryanlardır. Bu halk daha sonraki yıllarda bölgeye akınlar düzenleyen akıncılara devamlı yardımcı olacaklardır. O nedenle bazı araştırmacıların dediği gibi XVIII. veya XIX. Yüzyılda bölgeye gelen Osmanlı beylerine değil, çok eski yıllarda bölgeye gelen Türklere yardımcı oldukları için Pomage=Pomagaç ismini almışlardır. Dikkat çekmek isterim, o yıllarda bu halk bölgede adı geçen Slavlardan kaçarak Türklere yardım etmektedir. Gelelim Filibe civarında yaşayan Tımraşlı Pomaklara, Ahmet Tımırski ve ailesinin, Angel Vilcev Tımraş kitabında ve dedelerimiz Filibe'den Üstina yoluyla Rodoplar'a çıkarken, Değirmendere denilen çiftliğimizde biz Osmanlının Balkan Ordusu'nun giyim, kuşam ve iaşesini (yiyeceğini) biz 350 yıl temin ettik derlerdi. 1878 yılı, 3 Mart'ında Ayastefanos önlerine gelen Rus ve Bulgarlara karşı, hemen akabinde Tımraş Pomak Cumhuriyeti'ni kuran Pomakların maksadı ne idi? Herhalde payitaht elden giderse, biz Pomakları Slavlar bölgede yaşatmazlar diye düşünüyorlardı. Plevne savaşı sonrası, bölgeden göçe zorlanan Pomakların Anadolu'ya göçlerini, Pomakların Slav olduğunu iddia edenler nasıl açıklayacaklardır? Pomakların Slav olduğunu iddia eden arkadaşlar, bu konu da ahkam kesmekten önce, bu konunun ortaya çıkarılması için, bu konuda araştırma yapan uzmanları konuşturun, ortaya doğruların çıkmasını sağlayın.Lütfen biraz hoşgörülü olalım. Birbirimize saygılı davranalım. Ercan CONKBANKİR, Arkeolog