3. At martinini Debreli Hasan, dağlar inlesin

3. At martini Debreli Hasan, dağlar inlesin

Avarel Dalton diyor ki; ‘Her şey planlandığı gibi giderse 2023 yılında Türkiye, Dünya ülkeleri sıralamasında ilk üç arasında yerini alacaktır.’

Hasan Dağı arpalıktır eğer saban yürürse,

Her derede bir değirmen eğer suyu gelirse,

Her kümesten bir tavuk,eğer köylü verirse,

Güzel gidiş bu gidiş,eğer sonu gelirse.

Lafın zorunu söyledik ama sonucu nasıl bağlayacağımın derdine düştüm. Palavra, Hasan dağı, eşkıyalık, dalga dübara demişken; En iyisi sözü Debreli Hasan enişteme getireyim. Hem ruhuna rahmet yollamış olayım hem de vesile ile çok sevdiğim Debreli Hasan eniştem adına yakılmış bu güzel türküyü dinleyelim.

Debreli Hasan eskiden Trakya ve balkanlarda eşkıyalık yapar imiş. Ama o dönemin eşkıyaları şimdikiler gibi hortumculuk ile uğraşmaz, çetelere karşı mücadele eder, köprüler, hamamlar, hanlar yaptırırlarmış. Türküde geçen Drama Köprüsünü de Debreli Hasan eniştemin yaptırdığı söylenir.

Debreli Hasan eniştemin, Yunanistan’ın Selanik ili Kayılar kasabası Debre köyünde doğduğu söylenir. Kayılar, Drama, Serez, Kavala-Sarışaban yörelerinde yaşamıştır.

Uzun askerlik zamanında komutanı tarafından haksızlığa uğrar, dayak yer; bu zulme dayanamaz çeker silahını vurur komutanı, kaçar askerden. Gelir memleketi Debre’ye…

Jandarma müfrezesi arkasında… Balkan dağları dar gelmeye başlar…Bilir ki yakalanırsa sonu darağacı…

Pişman olsa da neye yarar, olan olmuştur bir kere. Alır martinini eline, çıkar Balkanlar’a. Ant içer: Zulme uğrayana, yoksula, garibana yardım edecek, zenginden alıp fakire verecek. Namı yürür “Debreli Hasan” diye.

Makedon dağlarının Debreli’si sonunda padişah affına uğrar. Türkiye’ye göç eder. Samsun‘un Bafra ilçesinde Nebyandağı’na yerleşir. Karlı köyüne yerleşen Çerkes muhacirlerle sıkı dostluklar kurar ve Kaf dağının en güzel kızlarından olan Kıtıj Nefset ile evlenir. Torunları Samsun’da yaşamaktadır. Kıtıj sülalesinin 6. kuşak bir üyesi olarak Debre’li Hasan’ın eniştemiz olmasından onur duyduğumu da belirtmem gerekir.

Palavracı, makarnacıların yalanlarını alenen yüzlerine vurmayı “ayıp” adleden Anadolu’mun güzel insanları desteksiz maval okuyanları “ti”ye almak için Debre’nin namlı eşkiyasına atfen “at martini Debreli Hasan,dağlar inlesin” diye gönderme yaparlar.

Bizim çakma Avarel’in desteksiz atışları Rahmetli Debreli Hasan eniştemizi rahmetle anmamıza vesile oldu. Allah rahmetini esirgemesin üzerimizden…

Debreli Hasan, Drama’da yetişmiş. Debreli namıyla mübadele öncesi donemde Drama-Serez-Sarisaban bölgelerinde faaliyet göstermiş bir halk kahramanı eşkıyadır.

Drama köprüsünü,o devrin haksızlıkla para kazanan halkı ezen zenginlerinden aldığı haraçla yaptırmıştır. Debreli Hasan’ın yaşadığı,donem kesinlikle bilinmemekle beraber Cakircali Efe ile çağdaş olduğu görüşleri,hatta atıştıklarına dair hikayeler onun 1870-1920 yılları arasında Makedonya dağlarında egemen olduğunu göstermektedir. Bu konuda halk arasında söylenen menkıbeye göre;Selanikli Yahudi bir tüccar ticaret için İzmir’e gidecektir.”Eğer bu civar dağlarda hükümran olan Debreli’den geçsen, Ege dağlarında Cakircali’dan geçemezsin. “denir, kendisine. Nitekim de öyle olur.

Debreli’nin çetesinde pek çok kişi yoktur. Bilinen Kara kedi namıyla bir tek kızanı olduğudur. Halka onu sevdiren eşkıya kişiliğinin en ustun tarafı ise fakirlere yardim etmesi,bilhassa birbirini seven yoksul gençleri evlendirmesidir. Bu konuda şöyle bir menkıbe de vardır. “Evlenmek niyetinde olan dağlı bir genç,tek danasını almış, İskece pazarına inmektedir. Yolu, Debreli Hasan tarafından kesilir. Delikanlının evlenmek için parası olmadığını anlayanca Debreli kendisine düğün için yetecek parayı verir ve ayrıca danasını satmamasını salık verip uğurlar.”

Makedon dağlarının Debreli’si sonunda padişah affına uğrar veya söylentiye göre mübadelede güvenlik güçlerinin elinden kaçmayı başarır ve Türkiye’ye göç eder.

Debreli Hasan

Drama köprüsü Hasan dardır geçilmez

Soğuktur suları Hasan bir tas içilmez

At martinini Debreli Hasan dağlar inlesin

Drama mahpusunda Hasan Kara kedi dinlesin

Mezar taşlarını Hasan koyun mu sandın

Adam öldürmeyi Hasan oyun mu sandın

At martinini Debreli Hasan dağlar inlesin

Drama mahpusunda Hasan dostlar dinlesin

Drama köprüsü Hasan dardır daracık

Çok istemem Yanko Corbaci bin beş yüz liracık

At martinini Debreli Hasan dağlar inlesin

Drama mahpusunda Hasan Kara kedi dinlesin

Drama köprüsünü Hasan gece mi geçtin

Ecel şerbetini Hasan ölmeden mi içtin

At martinini Debreli Hasan dağlar inlesin

Drama mahpusunda Hasan dostlar dinlesin.

Cemil BİÇER

Editörün notu; Fotograftaki görüntü, meşhur Drama Köprüsü'nün bugünkü durumunu yansıtmakta...